Η μυθολογία του χειμώνα

Χινόπωρος καὶ χειμῶνας  

Ἀργογυρνοῦν οἱ πελαργοί, τὰ μάβρα χελιδόνια

μὲς στ' ἄπειρο κενό,

μὲ λύπη ἀποχαιρετοῦν. Φοβοῦνται, λές, τὰ χιόνια,

ποῦ ἦρθαν στὸ βορεινό.

Γέρνουν τὰ φύλλα ξέθωρα. Μία φύση μαραμένη

στὴ νεκρικὴ ζωή.

Φεγγρίζει ὁ ἥλιος ποὺ καὶ ποὺ μὲ λάμψη θολωμένη

σὲ κείνη τὴ βοή.

Τρεμοκοπὰ τὸ θόλωμα μὲ μία ἄγρια παραζάλη

σὲ πέλαγα, βουνά.

(Θανάσης Κατραπάνης)

εἶμαι ἀντίθετος...

Στὸ διάβολο, ἀπὸ μία μεριὰ εἶμαι τυχερὸς ποὺ ζῶ στὴν Καλαμάτα ποὺ ὁ χειμώνας εἶναι ἐλαφρὺς καὶ τὸ κρύο ἀντέχετε. Ἀλλὰ σήμερα τὸ πρωὶ ποὺ σηκώθηκα καὶ βγῆκα στὴ βεράντα, πολύ μου κακοφάνηκε.Ἔκανε το κρύο της αρκούδας! Στο βάθος του ορίζοντα ο Ταΰγετος κάτασπρος από τα χιόνια. Μπῆκα μέσα κι ἔκλεισα τὴν πόρτα. Ἀλλὰ θὰ τὸ δηλώσω ξεκάθαρα: Δὲν τὸν γουστάρω καθόλου τὸν κωλοχειμώνα. Οὔτε νὰ τὸν βλέπω οὔτε νὰ τὸν ἀκούω θέλω, πολὺ περισσότερο νὰ τὸν αἰσθάνομαι.
 
Ὅλη ἡ παραμυθολογία γύρω ἂπ’ τὸν χειμώνα εἶναι μιά ρομαντική ψευδαίσθηση. Τὰ χιόνια εἶναι πανέμορφα στὶς φωτογραφίες και στον κινηματογράφο, ἀλλὰ δὲν παύουν νὰ εἶναι ἐνοχλητικὰ γιὰ τοὺς πεζοὺς καὶ καταστροφή σκέτη γιὰ τοὺς ὁδηγούς. Γιὰ νὰ μὴν σᾶς πῶ τώρα τί γίνεται ὅταν το στρώσει στους ελληνικούς τους δρόμους. Ὁ πάγος εἶναι καλὸς γιὰ τα παγοδρόμια – ἀκόμα καλύτερα ἂν εἶναι καὶ κλειστά στάδια. Γιὰ ὅλους ἐμᾶς τοὺς ὑπόλοιπους εἶναι κίνδυνος θάνατος. Έτσι και γλιστρήσεις την έβαψες… Λένε πὼς «ἡ παγωνιὰ εἶναι ὑγεία» ἀλλὰ μόνο «ὑγεία» δὲν εἶναι - προκαλεῖ μύρια ὅσα δεινά: Το κρύο μειώνει την άμυνα του οργανισμού με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτος στους ιούς, και έχει αποδειχθεί ότι το χειμώνα τα εμφράγματα του μυοκαρδίου και τα εγκεφαλικά, είναι διπλάσια από το καλοκαίρι. Ὁ «βοριὰς ποὺ τ’ ἀρνάκια παγώνει», παγώνει σήμερα καὶ τοὺς πάμπτωχους πλέον συνταξιούχους καὶ τὶς στρατιὲς τῶν ἀνέργων ποὺ δὲν ἔχουν νὰ πληρώσουν πετρέλαιο μὲ 1500 εὐρὼ τὸν τόνο. Καὶ γιὰ πολλούς πλέον νεόπτωχους ποὺ δὲν ἔχουν νὰ ἀγοράσουν μάλλινα ροῦχα καὶ «θερμὴν ὑποδεσιν διὰ τοὺς παγωμένους πόδας των» κατὰ πὼς γράφει καὶ ὁ Παπαδιαμάντης.

Γενικὰ ὁ χειμώνας εἶναι γιὰ τοὺς λεφτάδες καὶ τοὺς προνομιούχους. Τὸ καλοκαίρι ἡ ζέστη εἶναι δωρεάν, τὰ ροῦχα λίγα καὶ τὰ τρόφιμα, τὰ φροῦτα καὶ τὰ λαχανικὰ ἄφθονα καὶ φτηνότερα.

Τί σκατά βρίσκουνε στὸν χειμώνα οἱ θαυμαστές του;

Βροχές, ἀέρηδες, χιόνια, ὁμίχλες - τί σκατὰ τὸ ὡραῖο ἔχουν αὐτά. Μόνο ὁ Τζὴν Κέλι Singing in theRain - ἀλλὰ στὴν ταινία. Ἔχετε δεῖ ἐσεῖς κάποιον νὰ τὸ κάνει στὴν πραγματικότητα; 

«Κάνει κρύο - καιρὸς γιὰ δύο». Μεγάλος μύθος! Δὲν ξέρω ἂν ἔχετε δοκιμάσει νὰ πηδήξετε ὑπὸ τὸ μηδέν; Ἐ! λοιπόν, σᾶς διαβεβαιώνω ὅτι δὲν γίνεται. Καὶ κάτι ταινίες μὲ ρομαντικὲς ερωτικές σκηνὲς  μπροστὰ στὸ ἀναμμένο τζάκι; Ἄλλη ρομαντικὴ μαλακία – ἄντε τώρα νὰ χτυπιέσαι κατάχαμα, ἡ μία σου πλευρὰ νὰ ψήνεται καὶ ἡ ἄλλη νὰ παγώνει.
Τί στο καλό ζηλεύουνε στὸ χειμώνα κάποιοι; Τὸ σκοτάδι καὶ τις ἀπέραντες νύχτες; Τὴν ὑγρασία ποῦ σὲ περονιάζει μέχρι τὸ κόκαλο; Κάποιοι λένε, «ἐγὼ τὸν ἀπολαμβάνω τὸν χειμώνα», ἀλλὰ νομίζω ὅτι αὐτὸ ποὺ πραγματικὰ ἀπολαμβάνουν καὶ χαίρονται εἶναι νὰ νιώθουνε ζεστοὶ τὸν χειμώνα. Ε! καὶ λοιπόν, χάθηκε τὸ καλοκαιράκι, ὅπου ἡ ζέστη εἶναι φυσικὴ καὶ τζάμπα;

Ἀγαπητοί φίλοι ὁ Βοὺς - συνεπὴς ἐπικούρειος, μισεῖ ὁτιδήποτε ἔχει νὰ κάνει μὲ τὸν χειμώνα, ἄσε πού μου προκαλεῖ κι ἕνα εἶδος κατάθλιψης. Εἶναι παγωμένος, ἀνθυγιεινός, πολυδάπανος, καὶ κακάσχημος. Γιατί μὴν μοῦ πεῖτε ὅτι συγκρίνεται μὲ τὸ λουλούδιασμα τῆς ἄνοιξης, μὲ τὴν αἴγλη τοῦ καλοκαιριοῦ, μὲ τὰ χρώματα τοῦ φθινοπώρου!

Ὁ κωλοχειμώνας σου απονεκρώνει τὶς αἰσθήσεις – καὶ ὡς γνωστὸν ὁ Βοὺς μόνο μὲ τὶς αἰσθήσεις ἐπικοινωνεῖ μὲ τὴν ζωή.

Ποῦ νὰ διαβάσεις ποίηση τὸν χειμώνα: μόνο τὰ ποιήματα κάποιων γηρασμένων ποιητῶν εἶναι χειμωνιάτικα...

Μεταξὺ μας τώρα ἕνας λόγος παραπάνω γιὰ νὰ μὴν μ’ ἀρέσει ὁ χειμώνας: εἶναι ὅτι συμβολίζει καὶ τὸ γῆρας. Καὶ όπως κι αὐτό, τὸν βρίσκω ἀντιπαθῆ καὶ ἐντελῶς περιττόν. Ὄχι πέστε μου - τί σκατὰ μᾶς χρειάζεται ὁ χειμώνας; Δὲν θὰ προτιμούσατε νὰ ζεῖτε σὲ ἕνα μέρος ποῦ νὰ κυβερνάει μόνιμα ἡ ἄνοιξη; Τί χρειάζεται ὁ Δεκέμβρης, ὅταν ὑπάρχει ὁ Μάης; Κοιτάχτε νὰ δεῖτε τώρα, ὅσοι περιέγραψαν τὸν παράδεισο – σὰν την ἄνοιξη τὸν φαντάστηκαν. Αὐτὸ δὲν σοὺ λέει τίποτα; Μπορεῖς ἐσὺ  νὰ φανταστεῖς παράδεισο στὸν Βόρειο Πόλο;

Δυστυχῶς ὁ χειμώνας - ὅπως καὶ τὰ γειρατειά - δὲν εἶναι ἐποχή. Εἶναι μία ἀναγκαιότητα. Κάτι χειρότερο ἀκόμα: εἶναι μία ἀδικία.

Δὲν ἔχω καμία σχέση μ΄ αὐτοὺς ποὺ πιστεύουν: «Τὰ πάντα ἐν σοφία ἐποίησε...» Μπορεῖ νὰ εἶναι κι ἔτσι... Ἀλλὰ τότε ἐν σοφία ἐποίησε καὶ τό μυαλό τοῦ Βοὺς - καὶ δὲν μπορεῖ νὰ καταλάβει τὴν ἀναγκαιότητα τοῦ χειμώνα, τὴν ἀνημποριὰ τῶν γηρατειῶν, τῆς παρακμῆς καὶ τοῦ θανάτου. Κάποιος ἐμφύσησε μέσα μου ἔρωτα ζωῆς παράφορο - καὶ μετά προσπαθεί να με πείσει γιὰ νὰ ἀποδεχθῶ τὸ ἀντίθετο...

Γιὰ ὅλους τους λάτρες τῆς ζωῆς ὁ χειμώνας εἶναι η απόρριψη-μιά άρνηση. Μπορεῖ νὰ ἔχει καὶ κάποιες καλὲς στιγμὲς - ἀλλὰ εἶναι έκλαμψεις. Καὶ εἶναι οἱ στιγμὲς ποὺ τὸν ἀντιμαχόμαστε σωστά, ποὺ τὸν ἀκυρώνουμε.

Γιὰ ὅλους τους θαυμαστές τοῦ φωτὸς ἡ ἐποχὴ μὲ τὶς ἀτέλειωτες νύχτες εἶναι τὸ βασίλειο τοῦ ζόφου. «Ζόφον ἠερόεντα» (ἀνήλιαγο σκοτάδι) γράφει ὁ Ὅμηρος στὴν Ὀδύσσεια (ράψ. λ στ. 58). Ἡ ἡμέρα ποὺ ἐγὼ γιορτάζω δὲν εἶναι ἡ γιορτή μου ἢ τὰ γενέθλιά μου, ἀλλὰ ἡ εἰκοστὴ δεύτερη Ἰουνίου. Τὴ Θερινὴ Τροπὴ - ἡ μεγαλύτερη μέρα τοῦ χρόνου. Ὅπου τὸ φῶς εἶναι κυρίαρχο καὶ ἡ φύση λάμπει.

Βέβαια ἡ προσπάθεια ἐξωραϊσμοῦ τοῦ χειμώνα δὲν εἶναι τυχαία, ὅταν δὲν εἶναι ἀφέλεια, εἶναι μία ἄμυνα. Ὅλοι οἱ κωλόγεροι πασχίζουμε νὰ δοῦμε τὶς καλὲς μεριὲς τοῦ ἀναπόφευκτου. Σὰν τὰ γεράματα ποὺ πάλι, κατ’ εὐφημισμὸν ὀνομάσαμε «τρίτη ἡλικία» (γέροντες δὲν ὑπάρχουν πιὰ) καὶ τοὺς ξετρυπώνουμε διάφορες πραγματικὲς ἢ κίβδηλες χάρες. Παρηγοριὰ στὸν ἄρρωστο...

Θὰ μὲ ρωτήσεις τώρα, καὶ ὅλες αὐτὲς οἱ καλλιτεχνικὲς δραστηριότητες γύρω ἀπὸ τὸν χειμώνα; Ὁ σκοπὸς τῆς τέχνης εἶναι νὰ ἁμβλύνει τὶς ἀντιξοότητες: αὐτὸ κάνει καὶ ἐδῶ: εξωραΐζει τὸ μαῦρο, γιὰ νὰ τὸ ἀντέξουμε.

Κάποτε, σὲ μία ἐπίσκεψη μιάς ξένης ἀποστολῆς στὴ ἀρχαία Σπάρτη, κάποιος διαφώνησε στην απέλλα καὶ ἐκφώνησε ἕνα μακρόσυρτο λόγο γιὰ νὰ αἰτιολογήσει τὴν διαφωνία του. Ὅταν στό τέλος τῆς συνεδρίασης, κάποιοι ρώτησαν ἕνα Σπαρτιάτη (οἱ Σπαρτιάτες φημίζονταν γιὰ τὸν λακωνισμὸ τους) τί εἶχε πεῖ, αὐτὸς ἀπάντησε:

«Ἦταν ἀντίθετος».

Ἐ λοιπὸν κι ἐγὼ «εἶμαι ἀντίθετος». Κάθετα ἀντίθετος - ποὺ λένε. Ἂν ἀπὸ ἐμένα περιμένετε νὰ ἀκούσετε λόγους πανηγυρικούς, νὰ μὲ καλέσετε τὴν ἄνοιξη. Ὁ χειμώνας εἶναι μία τυραννία - καὶ ὅσο ζῶ θὰ τῆς ἀντιστέκομαι.