νέκυες γὰρ κοπρίων ἐκβλητότεροι

Ὁ Ἠράκλειτος, λεπτομέρια ἀπὸ τὸ ἔργο τοῦ 
Ραφαήλ:Ἡ Φιλοσοφικὴ Σχολὴ τῆς Ἀθήνας.

Ξυπνάει ἕνα πρωινὸ ποὺ λέτε σύντροφοι, 2500 χιλιάδες χρόνια πρὶν στὴν Ἔφεσο ὁ μέγας Ἠράκλειτος τρώει τὰ Corn flakes του καὶ πίνει τὸν ἐσπρέσο του στὸ μπαλκόνι τοῦ σπιτιοῦ του ἀγναντεύοντας ἀπέναντι τὴ Σάμο, καὶ ἔτσι ὅπως ἦταν ἀραχτὸς ὁ μπάρμπας σὰν πασὰς στὴν Ἔφεσο καὶ ἀγνάντευε, κάτι σκέφτηκε, καὶ ἀρχίζει νὰ μονολογεῖ:   "νέκυες γὰρ κοπρίων ἐκβλητότεροι".

Νέκυς -υος νεκρός, νεκρὸ σῶμα, πτῶμα

ρίζα. *nek-  (καὶ *enek-) = θάνατος ἀνάγκη

Δηλαδή, σύμφωνα μὲ κάτι τύπους ποὺ τὴν ἔχουνε ψάξει τὴ δουλειὰ μὲ τὴν ρήση αὐτή, "τὰ πτώματα (τῶν νεκρῶν) εἶναι γιὰ πέταγμα περισσότερο καὶ ἀπὸ τὶς κοπριὲς" – ἤγουν περισσότερο καὶ ἀπὸ τὰ σκατά, μπορεῖ νὰ προσθέσει ὁ Βοὺς ὡς εἰδικὸς κοπρολόγος. Ή, διατυπωμένο μ΄ ἄλλα λόγια, τὸ ἀπόφθεγμα θὰ μποροῦσε νὰ λέει: "Ἂν τὶς κοπριὲς τὶς ἀντιμετωπίζουμε ὡς περιττώματα, τὰ πτώματα τῶν πεθαμένων πρέπει νὰ τὰ ἀντιμετωπίζουμε σὰν νὰ εἶναι τοξικὰ καὶ ραδιενεργὰ ἀπόβλητα."

"νέκυες γὰρ κοπρίων ἐκβλητότεροι". κλὶκ ἐδῶ: Fragmentum B 96

Κάπως ἔτσι τὸ ἀντιλαμβάνονται καὶ οἱ ὀλιγοτεροι.

Ἡ ἀλήθεια εἶναι πὼς αὐτὸ τὸ ἀπόφθεγμα τοῦ Ἠράκλειτου σπανίως θὰ τὸ δεῖ κάποιος νὰ ἀναφέρεται στὶς διάφορες ἀποφθεγματοθῆκες τῶν κολλημένων Ἑλληναράδων, χριστιανῶν καὶ μή. Ἡ σπανιότητα τῆς ἀναφορᾶς του, ὀφείλεται στὸ ὅτι τὸ ἐν λόγω γνωμικὸ προτρέπει τὸ πλῆθος νὰ μὴν ἔχει καὶ πολλὰ νταραβέρια μὲ τὶς περιφερόμενες νεκροκεφαλὲς τῶν διαφόρων ἁγίων Ραφαὴλ καὶ τὶς μούμιες τῶν ἁπανταχοῦ Ἀκενατόν, θεωρώντας τὶς μούμιες τοῦ κάθε ἁγίου καὶ κάθε Ἀκενατὸν "σκατῶν ἐκβλητότερες". Ἐπίσης προτρέπει τὸν κόσμο νὰ ἀδιαφορεῖ γιὰ τὸ ὅτι "ἐδῶ ἦταν ἡ φυλακὴ τοῦ Κολοκοτρώνη, ἢ  ἐδῶ ἤπιε τὸ κώνειο ὁ Σωκράτης" ἢ ξέρω καὶ γῶ  "βρέθηκαν οἱ τάφοι τῶν μαραθωνομάχων" καὶ τέτοια τουριστικὰ -ὅποτε δέχεται μέγα πλῆγμα ὁ τουρισμὸς- ἐνῶ παράλληλα παροτρύνει τὸν κόσμο νὰ μὴν ἔχει πολλὰ πολλὰ μὲ Πανάγιους τάφους, περιφορὲς τῆς κάρας τοῦ ἁγίου τάδε καὶ ἄλλες τέτοιες ὄμορφιες...

Ἄσε ποὺ ἂν τὸ προεκτείνει κανείς, μπορεῖ τὸ ἀπόσπασμα β’ 96 τοῦ Ἠράκλειτου νὰ φτάσει νὰ παρακινεῖ τὸν κόσμο νὰ μὴν αἰσθάνεται καὶ κανένα σεβασμὸ οὔτε γιὰ τοὺς προγόνους του οὔτε γιὰ τοὺς νεκροὺς ἥρωες  κι ἄντε μετὰ νὰ θέλει κάποιος  νὰ πεθάνει γιὰ τὴν πατρίδα ἢ γιὰ τὴν ἰδέα...  Καθόσον νεκροὶ ἥρωες θέλησαν νὰ γίνουν πολλοί, ὅμως "σκατῶν ἐκβλητότερος" δὲ νομίζω νὰ θέλησε ποτὲ ἢ νὰ θέλει νὰ γίνει κανένας.

Ἂν ἐπικρατήσει τὸ ἀπόσπασμα β’ 96 τοῦ Ἠράκλειτου στὴν καθημερινή μας ζωή, τότε ἄντε νὰ ἔρθει κόσμος σὲ κηδεῖες καὶ τὰ τοιαῦτα. Θὰ σὲ κοιτᾶνε μὲ μισὸ μάτι, κανεὶς δὲ θὰ πατάει σὲ κηδεία, πᾶνε οἱ πολυτελεῖς κηδεῖες, θὰ φαλιρίσουν τὰ γραφεῖα κηδειῶν, θ' ἀρχίσουν νὰ ἐξαφανίζονται τὰ φτυάρια καὶ νὰ ἐμφανίζονται τὰ λουκέτα, καὶ μαζὶ μὲ τὴν τρελὴ ἥττα ποὺ θὰ φᾶνε οἱ σουβλακερὶ τῶν ἐπετείων τοῦ Πολυτεχνείου καὶ διάφορων ἄλλων τέτοιων, βάλε καὶ τοὺς ἀνθοπῶλες, βάλε καὶ τὰ βενζινάδικα, βάλε καὶ τὰ τυπογραφεῖα ποὺ θὰ χάσουν χρήματα ἀφοῦ δὲν θὰ τυπώνουν ἐπετειακὲς ἀναλύσεις καὶ ἀφίσες καὶ κηδειόχαρτα, θὰ ἐπιδεινωθεῖ ἡ ἀνεργία  θὰ μειωθοῦνε οἱ θέσεις ἐργασίας καὶ θὰ αὐξηθεῖ ἡ στρατιὰ τῶν ἀνέργων. Καὶ γιὰ ὅλα τοῦτα θὰ φταίει ὁ μπάρμπας ἀπὸ τὴν Ἔφεσο ὁ σκοτεινὸς Ἠράκλειτος καὶ ἡ ἄποψή του ποὺ θὰ ἔχει ἐπικρατήσει... Εἶναι προφανὲς ὅτι οἱ  περιφορὲς τῶν ἐπιταφίων θὰ καταργηθοῦν, τὸ μνημεῖο τοῦ ἄγνωστου στρατιώτη δὲν ξέρω, ἴσως νὰ μεταβληθεῖ σὲ κάτι ἄλλο, κάτι τελετὲς γιὰ Σαλαμινομάχους καὶ Μαραθωνομάχους δὲν εἶμαι σίγουρος ἂν θὰ συνεχίσουν νὰ μαζεύουν κόσμο, μὲ λίγα λόγια ἅ!, ρὲ θεῖε Ἠράκλειτε φωτιὰ στὰ μπατζάκια μας ποὺ ἄναψες... ἔτσι θὰ λέμε.

Τὰ πτώματα τῶν ἁγίων θὰ  τὰ μαζέψει εἰδικὸ συνεργεῖο μὲ ἀντιπυρηνικὲς στολές, τὰ μέλη τοῦ συγκροτήματος Dead Can Dance θὰ κάνουν νέες καριέρες ὡς κλόουν καὶ γελωτοποιοί, οἱ ταινίες τοῦ κόμη Δράκουλα θὰ ἀποχτήσουν ἀκόμα πιὸ ἀηδιαστικὴ διάσταση -ἂς μὴ μιλήσουμε γιὰ τὶς μαλακίες μὲ ζόμπι, οἱ διάφοροι μέντιουμ-πνευματιστὲς ποὺ ἐπικοινωνοῦνε μὲ πνεύματα νεκρῶν θὰ ἐξορίζονται στὴ Σπιναλόγκα ποὺ εἶναι καὶ τῆς μόδας σήμερα, κάτι τέτοια πράματα θὰ γίνουν καὶ γενικὰ δὲ μᾶς τὰ λέει καὶ πολὺ καλὰ ὁ μπάρμπας ὁ Ἠράκλειτος ἔτσι κι ἐνστερνιστοῦμε τὴν ἄποψή του.

Καὶ γιὰ νὰ μὴν ἔχετε καμία ἀμφιβολία περὶ τοῦ τί ἐννοοῦσε ὁ μπάρμπας, δεῖτε πὼς ἐξέλαβε τὴ φράση του ἕνας ἄλλος μπάρμπας, ὁ μπάρμπα Στράβωνας. Γράφει σὲ κάποιο σημεῖο ὁ Στράβωνας γιὰ ἕναν γαμάτο ἀνατολίτικο λαό, τοὺς Ναβαταίους, καὶ λέει γι' αὐτοὺς πώς:  " ἴσα κοπρίαις ἡγοῦνται τὰ νεκρὰ σώματα, καθάπερ Ἠράκλειτος φησι νέκυες κοπρίων ἐκβλητότεροι. διὸ καὶ παρὰ τοὺς κοπρώνας κατορύττουσι καὶ τοὺς βασιλεῖς." Στρ. γεωγραφικὰ βιβλίο XVI-4  [16d,26]

ποῦ πάνω-κάτω πὰ νὰ πεῖ: Τὰ πτώματα τὰ θεωροῦν ἰδίας ἀξίας μὲ τὶς κοπριές, ὅπως ἀναφέρει καὶ ὁ Ἠράκλειτος "τὰ πτώματα εἶναι γιὰ πέταμα περισσότερο κι ἂπ΄ τὰ σκατὰ" καὶ γι' αὐτὸ τὸ λόγο τοὺς νεκρούς τους ρίχνουνε στοὺς βόθρους, καὶ στὶς χαβοῦζες, καὶ ναὶ σύντροφοι στοὺς βόθρους πετᾶνε ἀκόμα καὶ τοὺς βασιλιάδες τους".

Καὶ γαμῶ τοὺς τύπους οἱ Ναβαταῖοι. Φανταστεῖτε ρὲ μάγκες μου νὰ ζούσατε στὴν ἐποχὴ τῶν Ναβαταίων.

Κι ἄντε τώρα ἐσὺ νὰ πείσεις τὸν κόσμο νὰ μαζευτεῖ στοὺς βόθρους γιὰ νὰ ἀποχαιρετήσει τὸ νεκρὸ καὶ νὰ παρηγορήσει τοὺς τεθλιμμένους συγγενεῖς κάπως ἔτσι: "νὰ ζήσετε νὰ τὸν θυμόσαστε... ἐκεῖ ποὺ πῆγε, ἴσως νὰ περνάει καλύτερα..."

Δὲ γίνονται αὐτὰ σας λέω….

Καὶ ἐντάξει νὰ τὴν πατήσει κανένας καὶ νὰ ἔρθει στὸν ὀχετὸ γιὰ τὴν κηδεία. Στὰ ἑξάμηνά του μακαρίτη πάντως, ἀκόμα καὶ οἱ στενοὶ συγγενεῖς του τεθνεῶτος θὰ ἐμφανιστοῦν μὲ ἀντιασφυξιογόνες μάσκες γιὰ νὰ γλυτώσουνε ἀπὸ τὴ μπόχα.

Μὴ σοὺ πῶ τώρα ὅτι  τὰ Μαυσωλεῖα τοῦ Λένιν καὶ τοῦ Μάο λόγου χάρη πὼς δὲν θὰ τὰ γούσταρε οὔτε ἡ Ψυτάλλεια τῆς Ναβατίας...

Κοντολογὶς ὁ Στράβωνας μᾶς λέει πὼς ἦταν ἀλλιώτικη  ἡ ἀντιμετώπιση τῶν πεθαμένων στὰ μέρη  τῶν Ναβαταίων καὶ πὼς ἕνα τέτοιο περίεργο καὶ ἔξω ἀπὸ τὰ συνηθισμένα σύστημα ἀντιμετώπισης τῶν πεθαμένων ταιριάζει μὲ τὸ ἀπόσπασμα β’ 96 τοῦ Ἠράκλειτου.

Ὅμως μία ἐναλλακτικὴ θεώρηση τοῦ πράγματος, ἐνδεχομένως ἀσεβὴς πρὸς τὴν ρήση τοῦ Ἠράκλειτου ὡστόσο ὀλιγότερον ἀσεβὴς πρὸς τοὺς νεκρούς, θὰ μποροῦσε νὰ λέει πώς:

  

Ἡ λέξη "κοπρίας",  ναὶ μὲν σημαίνει κάτι σὲ στὺλ "αὐτὸς ὁ ὁποῖος στὴν κυριολεξία εἶναι κόπρος" δηλαδὴ σκατάς, ἀλλὰ θὰ πρέπει νὰ διευκρινίσουμε πὼς ἡ ἔννοια εἶναι τόσο κυριολεκτικὴ ὅσον καὶ μεταφορική: "Κοπρίας" εἶναι καὶ αὐτὸς ποὺ ἔχει σκατὰ τρόπους, ὁ σκατόστομος ὁ βρωμόστομος, ὁ βρωμίκουλας, ὁ ἐλεεινός, ὁ σκατάνθρωπος. 

Ὅποτε ἡ φράσις ἀποκτάει καὶ τὴν ἔννοια ὅτι ρὲ φίλε ὁ ὁποιοσδήποτε, ντὶπ μαλάκας ὁ ὁποιοσδήποτε βλάκας, ὅσο πανηλίθιες ἢ βλακώδεις ἢ βρωμιάρικες κι ἂν εἶναι οἱ παρεμβάσεις του, εἶναι χίλιες φορὲς προτιμότερες ἀπὸ τὸν ἄλλονε ποὺ κάθεται σὰν τὸν βλάκα καὶ χάφτει ὅσα τοῦ λένε, δηλαδὴ γιὰ παράδειγμα αὐτόν ποὺ καὶ νὰ τὸν μαστιγώσεις, πάλι ὑποψήφιό του ΠΑΣΟΚ θὰ ψηφίσει διότι ἡ χούφτα τοῦ ἔχει βγάλει κάλους.

Σὰ νὰ λέμε, κι ὁ μπαχαλάκιας ψιλομαλάκας εἶναι, ἀλλὰ εἶναι προτιμότερος ἀπὸ τὴ σιγηλὴ πλειοψηφία, διότι τουλάχιστον αὐτὸς ταρακουνάει τὰ νερά, ἀποδεικνύοντας πὼς εἶναι μαχητικός, ἐνῶ οἱ ἄλλοι εἶναι ψόφιοι σὰ νεκροί.

Κι ἐπειδὴ  "ἔκβλητοι" ὡς γνωστὸν εἶναι απόβλητοι, αὐτοὶ ποὺ "ἐκβλήθηκαν", δηλαδὴ αὐτοὶ ποὺ ἐξεδιώχθησαν, αὐτοὶ ποὺ τοὺς πέταξαν ἔξω, ἂν διαβάσουμε τὸν βιογράφο τοῦ Ἠράκλειτου τὸν Διογένη τὸν Λαέρτιο ἴσως μπορέσουμε νὰ καταλάβουμε καὶ νὰ ποῦμε  πέντε πραγματάκια γιὰ τὸν σκοτεινὸ μπάρμπα ἀπὸ τὴν Ἔφεσο καὶ γιὰ τὸ ἐνδεχόμενο κίνητρο ποὺ πιθανῶς νὰ εἶχε ὅταν σοφίστηκε τὴν σκοτεινή φράση "νέκυες γὰρ κοπρίων ἐκβλητότεροι".

Προσέξτε: 

Ἡ σκηνὴ σὲ κάποιο συμπόσιο μὲ κάτι μυστήριους τύπους ἐκεῖ στὴν Ἔφεσο, κάτι ρήτορες, κάτι φιλόσοφους, κάτι μεγαλοκαρχαρίες καὶ κάτι τέτοια. Σὲ κάποια στιγμή, γιὰ νὰ φουντώσουν λίγο τὰ αἵματα ὁ Ἠράκλειτος γυρνάει καὶ τοὺς λέει: Ὁ Ὅμηρος ἦταν ἀπαράδεκτος καὶ  ποιητὴς τῆς πλάκας. Ἂν μποροῦσα θὰ τὸν παρεμπόδιζα νὰ γράφει ποιήματα καὶ θὰ τὸν πλάκωνα στὰ χαστούκια γιὰ τὶς μπουρδολογίες ποὺ ‘χει γράψει"

(Γιὰ τὴν ἀκρίβεια: "τὸν τὲ Ὅμηρον ἔφασκεν ἄξιον ἐκ τῶν ἀγώνων ἐκβάλλεσθαι καὶ ραπίζεσθαι" . (Διογ. Λαερτ. Βιβλίο Θ΄ παρ. 1)

Κι ἐκεῖ ποὺ προσδοκοῦσε ὅτι θὰ ἀντιδροῦσαν καὶ θὰ ὑπεραμύνονταν τοῦ Ὅμηρου, ὅτι θὰ κάνανε τὸ αὐτονόητο δηλαδή, αὐτοὶ συνέχισαν ἀπερίφραστοι νὰ κουτσοπίνουνε τὸν πράμνιον οἶνον τους κι ὁ Ἠράκλειτος τότε πῆρε ἀνάποδες μὲ τὴν μαλθακοσύνη τους, μέχρις ὅτου ἕνας πιτσιρίκος μαγκάκι ἂς ποῦμε σηκώθηκε καὶ τοῦ λέει: "Ρὲ μπάρμπα μὲ τὸ  συμπάθιο κιόλας ἀλλὰ λὲς μαλακίες διότι κατὰ τὴν γνώμη μου ὁ Ὅμηρος ἤτανε μεγάλος ποιητὴς κι αὐτὸ τὸ λένε οἱ πάντες ὅσοι τὸν ἔχουνε ἀκούσει ἢ  διαβάσει, κι ἅμα γουστάρεις μποροῦμε νὰ τὸ κουβεντιάσουμε διεξοδικά, ἅμα νομίζεις ὅτι σὲ παίρνει κιόλας ρὲ γέρο νὰ μ΄  ἀντιμετωπίσεις".

Ἐ λοιπόν, αὐτὸ ἤτανε, ἄρχισαν ὅλοι οἱ ἕως τότε σιγηλοὶ νὰ ἐπικρίνουνε τὸ μαγκάκι καί: "πῶ! πῶ! τί ἀγένεια, τί λόγια ἦταν αὐτὰ πρὸς τὸν φιλόσοφο" καὶ δώστου  "νὰ ζητήσεις ἀμέσως συγγνώμη ποὺ τετάρακες τὴν ἀταραξίαν τοῦ διδασκάλου" καὶ τὰ τοιαῦτα... Τότε πεταχτήκανε νὰ τὸν ὑποστηρίξουνε καὶ κάτι φιλαράκια του, καὶ εἴπανε: "Στὰ παπάρια μας ἂν εἶναι καὶ φιλόσοφος ὁ μπάρμπας, ὅποιος λέει παπαριὲς ἐμεῖς θὰ τοῦ τὴ λέμε", καὶ δώστου πάλι ἡ σιωπηρὰ πλειοψηφία νὰ λέει "Εἴσαστε μικροί, πολὺ μικροὶ καὶ δὲν μπορεῖτε νὰ μπεῖτε στὸ νόημα αὐτῶν ποὺ λέει ὁ φιλόσοφος" καὶ τέτοια καὶ γινότανε ἕνας χαμὸς καὶ ἕνας τζερτζελὲς τρελός.

Ἄξαφνα ὁ Ἠράκλειτος κάνει σῆμα σὲ κάτι πορτιέρηδες ποὺ ἤτανε standby ἐκεῖ δίπλα, καὶ τοὺς λέει κάτι σὲ στύλ: "Πετάχτε τους ὅλους ἔξω τους παπάριδες κι ἀφῆστε μόνο τὴν παρέα τοῦ πιτσιρίκου πού μου τὴν λένε. Ἀντὶ νὰ συνομιλῶ μὲ πεθαμένους, προτιμῶ νὰ συνδιαλέγομαι μὲ ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν ἄποψη, ἀκόμα καὶ τὴν πιὸ μαλθακισμένη ἄποψη. Νέκυες γὰρ κοπρίων ἐκβλητότεροι ".

Βέβαια ἡ ἀλήθεια εἶναι πὼς τὸ σκυλομετάνιωσε.

Ἡ πιτσιρικάδα εἶχε μαῦρα μεσάνυχτα ἀπὸ Ὅμηρο, οἱ ἀπόψεις τοὺς ἤτανε γιὰ τὰ κλάματα κοινοτυπίες, δηλαδὴ μποῦρδες, μὲ ἐπακόλουθο νὰ λεχθοῦν τεράστιες μαλακίες ποὺ κάνανε τὸν γέρο-Ἠράκλειτο σχεδὸν νὰ καραφλιάσει καὶ νὰ πάρει τὴ ἀπόφαση νὰ παρατήσει τὰ ἐγκόσμια καὶ νὰ πάρει τὰ ὅρη τὰ ἄγρια βουνά.

Δὲν ὑπῆρχε ἐλπίδα...

Ἦταν ἀκριβῶς τὴν ἑπομένη τὸ πρωὶ λοιπὸν ποὺ ὁ Ἠράκλειτος, ἔχοντας ἀποφασίσει νὰ τὰ παρατήσει ὅλα καὶ νὰ φύγει γιὰ τὰ ὅρη, εὐχαριστιόταν γιὰ ἔσχατη φορὰ τὰ Corn flakes του καὶ τὸν ἐσπρέσο του καὶ τὶς ὑπόλοιπες μικροχαρὲς τοῦ ἀρχοντικοῦ του, ἀραχτὸς στὸ μπαλκόνι καὶ ἀτενίζοντας τὴν Σάμο ἀπέναντι, θυμήθηκε τὰ χθεσινοβραδινὰ καὶ μονολόγησε: "νέκυες γὰρ κοπρίων ἐκβλητότεροι".

Κι ἀμέσως μετὰ πῆρε τὰ βουνά.

Γιὰ τὴν ἀκρίβεια: " μισανθρωπήσας καὶ ἐκπατήσας ἐν τοῖς ὄρεσι διῃτᾶτο, πόας σιτούμενος καὶ βοτάνας." γράφει ὁ Διογένης ὁ Λαέρτιος. (Βιβλίο Θ΄ Ἠράκλειτος πὰρ 3)

Κάπως ἔτσι πρέπει νὰ ἔγιναν τὰ πράγματα, σοὺ λέω...

Δόχτορας Γεώργιος ο Βούς

10n Ἱσταμένου τοῦ μηνὸς Ποσειδεῶνος τοῦ ἔτους 2786 μετὰ πρώτην Ὀλυμπιάδα